Nowe listy lektur szkolnych. Co zostało, a co usunięto?

Start konsultacji publicznych

Wraz z publikacją dokumentów rozpoczął się etap konsultacji publicznych i uzgodnień międzyresortowych. Jak zapowiadało MEN, treści nauczania zostaną ograniczone o ok. 20 proc. W przypadku języka polskiego spore kontrowersje budziły m.in. propozycje zmian na listach kanonu lektur. Jak wyglądają aktualne listy lektur obowiązkowych i uzupełniających dla szkół podstawowych i średnich?

Lista lektur – szkoła podstawowa, klasy IV-VI

Lista lektur obowiązkowych (poznawanych w całości) dla klas IV-VI obejmuje następujące pozycje (brak zmian w stosunku do propozycji z lutego 2024):

• Jan Brzechwa, Akademia Pana Kleksa,
• Janusz Christa, Kajko i Kokosz. Szkoła latania (komiks),
• Clive Staples Lewis, Opowieści z Narnii. Lew, czarownica i stara szafa,
• Ferenc Molnár, Chłopcy z Placu Broni,
• John Ronald Reuel Tolkien, Hobbit, czyli tam i z powrotem.

Do tego dochodzą utwory literackie poznawane we fragmentach, utwory poetyckie oraz krótkie utwory literackie poznawane w całości. W tym zestawie wśród propozycji ekspertów MEN znalazły się takie tytuły jak:

• René Goscinny, Jean-Jacques Sempé, Mikołajek (wybór opowiadań),
• Ignacy Krasicki, wybrane bajki,
• Adam Mickiewicz, Pani Twardowska, Pan Tadeusz (wybrane fragmenty),
• Bolesław Prus, Katarynka,
• Henryk Sienkiewicz, W pustyni i w puszczy (wybrane fragmenty),
• Józef Wybicki, Mazurek Dąbrowskiego,
• wybrane mity greckie, w tym mit o powstaniu świata oraz mity o Prometeuszu, o Syzyfie, Demeter i Korze, o Dedalu i Ikarze, o Heraklesie, o Tezeuszu i Ariadnie,
• Biblia: stworzenie świata i człowieka oraz wybrane przypowieści ewangeliczne, w tym o talentach, o miłosiernym Samarytaninie,
• wybrane podania i legendy polskie, w tym o Lechu, o Piaście, o Kraku i Wandzie,
• wybrane baśnie polskie i europejskie, w tym: Charles Perrault, Kopciuszek; Aleksander Puszkin, Bajka o rybaku i rybce,
• wybrane wiersze: Jana Brzechwy, Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, Anny Kamieńskiej, Joanny Kulmowej, Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego, Leopolda Staffa, Juliana Tuwima, Jana Twardowskiego, oraz pieśni patriotyczne.

Z zestawu lektur – zgodnie z wcześniejszymi propozycjami, przedstawionymi w trakcie prekonsultacji – usunięto "Powrót taty" Adama Mickiewicza, utwór "W pamiętniki Zofii Bobrówny" Juliusza Słowackiego, mit o Orfeuszu i Eurydyce oraz wybrane, biblijne przypowieści (o siewcy, o pannach roztropnych).

Lista lektur – szkoła podstawowa, klasy VII-VIII

W zestawie lektur obowiązkowych dla klas VII-VIII, poznawanych w całości umieszczono takie tytuły jak:

• Charles Dickens, Opowieść wigilijna,
• Aleksander Fredro, Zemsta,
• Aleksander Kamiński, Kamienie na szaniec,
• Adam Mickiewicz, Dziady część II,
• Antoine de Saint-Exupéry, Mały Książę,
• Henryk Sienkiewicz, Quo vadis,
• Juliusz Słowacki, Balladyna.

W zestawie obowiązkowych tekstów poznawanych we fragmentach, utworów poetyckich oraz krótkich utworów literackich, poznawanych w całości umieszczono:

• Jan Kochanowski, wybór fraszek, wybrana pieśń, treny VII i VIII,
• Adam Mickiewicz, Reduta Ordona, Świtezianka, wybrany utwór z cyklu Sonety krymskie,
• Pan Tadeusz (księgi: I, II, IV, X, XI, XII),
• Sławomir Mrożek, Artysta,
• Henryk Sienkiewicz, Latarnik,
• wybrane wiersze poetów wskazanych w klasach IV–VI, a ponadto wybrane wiersze: Zbigniewa Herberta, Czesława Miłosza, Tadeusza Różewicza, Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, Stanisława Barańczaka, Cypriana Kamila Norwida, Bolesława Leśmiana, Wisławy Szymborskiej, Kazimierza Wierzyńskiego oraz aforyzmy Stanisława Jerzego Leca.

Z zestawu lektur dla klas VII-VIII – zgodnie z wcześniejszymi zapowiedziami – wykreślono:

• "Żonę modną" Ignacego Krasickiego,
• "Śmierć Pułkownika" Adama Mickiewicza,
• tren I i V Jana Kochanowskiego,
• "Syzyfowe prace" Stefana Żeromskiego,
• "Tędy i owędy" Melchiora Wańkowicza,
• wiersze Mariana Hemara, Jarosława Marka Rymkiewicza, Jana Lechonia, Jerzego Lieberta i fraszki Jana Sztaudyngera.

Jakie tytuły na liście lektur uzupełniających dla szkół podstawowych?

W przypadku szkół podstawowych uczniowie muszą poznać:

• klasy IV-VI – co najmniej dwie pozycje książkowe z lektur uzupełniających,
• klasy VII-VIII jedną pozycję książkową z lektur uzupełniających wybraną przez nauczyciela lub zaproponowaną przez uczniów.

W zestawie liczącym 57 propozycji nie zabrało klasyków z kanonu lektur, takich jak m.in. "Janko Muzykant" Henryka Sienkiewicza, "Król Maciuś Pierwszy" Janusza Korczaka, "Bursztyny" Zofii Kossak-Szczuckiej. W zestawie pojawiły się także nowe tytuły. Na uwagę zasługuje na pewno "Most do Terabithii" Katherine Paterson, "Teatr Niewidzialnych Dzieci" Marcina Szczygielskiego i "Pax" Sary Pennypacker.

Nowa wersja listy lektur? Szkoły ponadpodstawowe

W propozycjach MEN odnośnie obowiązkowych lektur w szkołach średnich podkreślono: "Podstawa programowa kładzie duży nacisk na zapoznawanie uczniów z literaturą współczesną". Uczniowie w klasach I-III szkół średnich mają poznawać teksty od literatury starożytnej do literatury czasów wojny i okupacji. Natomiast w klasach IV liceum oraz klasach V technikum poznawane będą wyłącznie teksty z literatury po 1945 roku. Propozycja listy lektur obowiązkowych, poznawanych w całości (zakres podstawowy) obejmuje takie tytuły jak:

• Jan Parandowski, Mitologia, część I: Grecja,
• Sofokles, Antygona,
• Jan Kochanowski, Odprawa posłów greckich,
• William Szekspir, Makbet,
• Molier, Skąpiec,
• Adam Mickiewicz, Dziady cz. III,
• Juliusz Słowacki, Kordian,
• Bolesław Prus, Lalka,
• Eliza Orzeszkowa, Gloria victis,
• Henryk Sienkiewicz, Potop,
• Fiodor Dostojewski, Zbrodnia i kara,
• Stanisław Wyspiański, Wesele,
• Władysław Stanisław Reymont, Chłopi (tom I – Jesień),
• Stefan Żeromski, Przedwiośnie,
• Hanna Krall, Zdążyć przed Panem Bogiem,
• Albert Camus, Dżuma,
• George Orwell, Rok 1984,
• Sławomir Mrożek, Tango.

Z listy lektur obowiązkowych dla zakresu podstawowego usunięto następujące tytuły:

• Kwiatki świętego Franciszka z Asyżu (fragmenty),
• Kronika polska, Gall Anonim (fragmenty),
• Kazania sejmowe, Piotr Skarga (fragmenty),
• wiersze Jana Andrzeja Morsztyna,
• Pamiętniki, Jan Chryzostom Pasek (fragmenty),
• wybór sielanek i liryki religijnej Franciszka Karpińskiego,
• Konrad Wallenrod, Adam Mickiewicz,
• Z legend dawnego Egiptu, Bolesław Prus,
• Rozdziobią nas kruki, wrony…, Stefan Żeromski,
• wiersze: Tadeusza Gajcego, Stanisława Balińskiego, Kazimiery Iłłakowiczówny,
• Ludzie, którzy szli; Tadeusz Borowski,
• wiersze z tomu "Ocalenie" Czesława Miłosza,
• teksty Kabaretu Starszych Panów i utwory Ewy Demarczyk.

Przesunięcia na listach lektur – liceum i technikum

Na poziomie podstawowym z listy lektur obowiązkowych do listy lektur uzupełniających przesunięto utwory: "Romeo i Julia" Williama Szekspira, "Droga donikąd" (fragmenty) Józefa Mackiewicza, "Madame" Antoniego Libery. Na listę lektur z zakresu rozszerzonego trafiły z kolei: "Odyseja" Homera (fragmenty), "Nie-Boska Komedia" Zygmunta Krasińskiego, wiersze Jarosława Marka Rymkiewicza, "Katedra" (z tomu "W kraju niewiernych") Jacka Dukaja.

Z listy lektur obowiązkowych w zakresie rozszerzonym usunięto m.in. "Wyznania" św. Augustyna oraz "Lillę Wenedę" Juliusza Słowackiego. Na liście lektur uzupełniających zabraknie także m.in. "Historyi o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim" (fragmenty) Mikołaja z Wilkowiecka oraz wierszy Marii Konopnickiej, Edwarda Stachury czy Adama Zagajewskiego. Do listy lektur uzupełniających trafi za to m.in. "Solaris" Stanisława Lema, "Traktat o łuskaniu fasoli" Wiesława Myśliwskiego oraz "Prawiek i inne czasy" Olgi Tokarczuk. W zestawie lektur uzupełniających z XXI wieku umieszczono 14 tytułów, w tym m.in.: "Wyspę" Sigrídur Hagalin Bjoernsdottir, powieści "Castorp" i "Śpiewaj ogrody" Pawła Huellego, "Wspomnienie o przeszłości Ziemi" (tom I "Problem trzech ciał") Cixin Liu, "Bieguni" i "Opowiadania bizarne" Olgi Tokarczuk.

Pełne propozycje nowych list lektur dostępne są na stronie Ministerstwa Edukacji Narodowej.