Zmiany w emeryturach nauczycieli już od września. Czy to się opłaca?

Wcześniejsza emerytura nauczycieli. Skąd się wzięło to świadczenie?

Od 1 września 2024 r. zaczną obowiązywać zmiany w Karcie Nauczyciela wprowadzone w lipcu ubiegłego roku, dające pedagogom możliwość przechodzenia na wcześniejszą emeryturę. To powrót do świadczenia, które kiedyś już obowiązywało (prawo do wcześniejszej emerytury mieli pedagodzy, którzy nabyli je do 2008 r.). Potrzebę wprowadzenia nowych wcześniejszych emerytur dla nauczycieli uzasadniano niżem demograficznym który skutkować będzie mniejszym zapotrzebowaniem na ich pracę.

Wcześniejsza emerytura nauczycieli. Terminy

Jak informuje ZUS, na nową emeryturę nauczycielską mogą przejść:

• od 1 września 2024 r. – nauczyciele urodzeni przed 1 września 1966 r.;
• od 1 września 2025 r. – nauczyciele urodzeni po 31 sierpnia 1966 r., a przed 1 września 1969 r.;
• od 1 września 2026 r. – nauczyciele urodzeni po 31 sierpnia 1969 r.

Wniosek o nową emeryturę nauczycielską należy złożyć przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn.

Wcześniejsza emerytura nauczycieli. Jakie warunki trzeba spełnić?

ZUS przypomina, że z prawa do nowej wcześniejszej emerytury nauczycielskiej będą mogli skorzystać nauczyciele, którzy spełnią łącznie następujące warunki:

• rozwiążą na swój wniosek stosunek pracy;
• rozpoczęli przed 1 stycznia 1999 r. faktyczne wykonywanie pracy na stanowisku nauczyciela, wychowawcy lub innego pracownika pedagogicznego, o których mowa w art. 1 Karty Nauczyciela, w brzmieniu obowiązującym w dniu rozpoczęcia pracy na tym stanowisku;
• mają okres składkowy, o którym mowa w art. 6 ustawy emerytalnej, wynoszący co najmniej 30 lat, w tym co najmniej 20 lat faktycznego wykonywania pracy na stanowisku nauczyciela, wychowawcy lub innego pracownika pedagogicznego, o których mowa w art. 1 Karty Nauczyciela, w brzmieniu obowiązującym w okresie faktycznego wykonywania pracy na tych stanowiskach (z wyjątkiem nauczyciela szkoły za granicą), w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć;
• nie przysługuje im prawo do przejścia na emeryturę bez względu na wiek na podstawie art. 88 ust. 2a Karty Nauczyciela (odnosi się on do osób, które wykonywały pracę pedagogiczną w szczególnym charakterze, np. w szkolnictwie specjalnym);
• wysokość tej emerytury nie jest niższa niż kwota najniższej emerytury określonej w ustawie emerytalnej (od 1 marca br. jest to 1780,96 zł brutto; kwota ta podlega corocznej waloryzacji).

Wcześniejsza emerytura dla nauczycieli zamykanych szkół

Jeśli chodzi o warunek dotyczący rozwiązania stosunku pracy, to w przepisy mówią, że nie musi do tego dojść z inicjatywy nauczyciela. Na wcześniejszą emeryturę nauczycielską będą mogli też przejść pedagodzy w przypadku których doszło do rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy w następujących okolicznościach:

• dyrektor szkoły w razie całkowitej likwidacji szkoły rozwiąże z nauczycielem stosunek pracy,
• dyrektor szkoły w razie częściowej likwidacji szkoły albo w razie zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania uniemożliwiających dalsze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć rozwiąże z nim stosunek pracy,
• stosunek pracy wygaśnie z upływem sześciomiesięcznego okresu pozostawania nauczyciela w stanie nieczynnym,
• stosunek pracy wygaśnie w sytuacji gdy nauczyciel pozostający w stanie nieczynnym, odmówi podjęcia pracy w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony lub na okres, na który została zawarta umowa, w tej samej szkole, na tym samym lub innym stanowisku.

W każdy z wymienionych przypadków konieczne też będzie spełnienie pozostałych wymienionych wcześniej warunków (odpowiednia długość okresów składkowych, co najmniej 20 lat pracy w zawodzie nauczyciela itd.).

Od kiedy można zacząć składać wnioski o wcześniejszą emeryturę nauczycielską?

Osoby które mogą nabyć prawo do wcześniejszej emerytury nauczycielskiej od 1 września 2024 r. (czyli nauczyciele urodzeni przed 1 września 1966 r.) będą mogły złożyć wniosek najwcześniej w sierpniu 2024 r. W przypadku złożenia wniosku przed 1 sierpnia 2024 r. ZUS wyda decyzję odmowną.

Wcześniejsza emerytura nauczycieli a świadczenie kompensacyjne

Nowa wcześniejsza emerytura to nie jedyna możliwość z jakiej mogą skorzystać nauczyciele chcący przejść na emeryturę przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. Druga opcja to tzw. świadczenie kompensacyjne wprowadzone w 2009 r. (świadczenie skierowane jest tylko do nauczycieli, uznawane jest za odpowiednik emerytur pomostowych).

Z wyliczeń Związku Nauczycielstwa Polskiego (ZNP) wynika, że wcześniejsza emerytura nauczycielska może być mniej opłacalna niż świadczenie kompensacyjne. M.in. ze względu na wiek trwania życia jaki jest brany pod uwagę przez ZUS przy wyliczaniu jednego i drugiego świadczenia. W przypadku nowej wcześniejszej emerytury stan konta ma być dzielony przez średnią trwania życia od wieku przejścia na wcześniejszą emeryturę. W przypadku świadczenia kompensacyjnego stan konta dzielony jest przez średnią trwania życia dla osób w wieku 60 lat. Przez to wcześniejsza emerytura może być niższa o 20 proc. od świadczenia kompensacyjnego – czytamy w materiałach informacyjnych ZNP.