4 fazy stresu egzaminacyjnego
Rodzicielski stres został określony mianem "złożonego stanu psychologicznego". W przypadku rodziców stres dotyczy głównie kompetencji w zakresie wspierania dziecka. Dr Marta Majorczyk – autorka "Poradnika o rodzicielskim stresie egzaminacyjnym", psycholog i psychoterapeuta – przestrzega, aby wziąć odpowiedzialność za własne obawy i nie obciążać nimi dziecka. Zamiast tego warto potraktować egzamin jako wyzwanie i skupić się na konkretnym planie działania. W poradniku wydzielono 4 fazy stresu egzaminacyjnego:
- faza przygotowania – stres przedegzaminacyjny,
- faza konfrontacji – stres egzaminacyjny,
- faza oczekiwania – stres związany z potencjalnym niepowodzeniem,
- faza wyników – stres związany z porażką.
Każdy etap wymaga od rodzica uwagi i wsparcia emocjonalnego dziecka. Rodzicom doradza się m.in. opracowanie planu interwencyjnego wobec różnych wariantów wyników egzaminów – różne opcje należy także omówić z dzieckiem.
Jak dziecko radzi sobie ze stresem? 3 style i różne podejścia
W materiałach CKE rodzice uczniów mogą zapoznać się z trzema stylami radzenia sobie ze stresem. Styl skoncentrowany na:
- zadaniu – dominuje u osoby, która skupia się głównie na poszukiwaniu rozwiązania problemu,
- emocjach – przeważa u osób koncentrujących się na własnych przeżyciach,
- unikaniu – charakterystyczny dla osób dystansujących się od przeżywania i doświadczania sytuacji.
Wsparcie przed egzaminem będzie bardziej efektywne, jeżeli rodzic potrafi rozpoznać, który styl radzenia sobie ze stresem przeważa u dziecka. Zdaniem ekspertów CKE styl skoncentrowany na zadaniu jest najbardziej korzystny i warto wspierać ucznia właśnie w tym kierunku. Przeżywanie emocji jest również ważne – szczególnie w fazie bezpośrednio przed egzaminem – ale, o ile to możliwe, rodzic zawsze powinien kierować uwagę dziecka w stronę sprawczości i opracowania możliwych rozwiązań.
Rodzicielskie wsparcie rozpisane w czasie
W materiałach dla rodziców rozpisano m.in. krótki, ale szczegółowy "kalendarz wsparcia dziecka przed egzaminem". Uczeń może wymagać pomocy – także organizacyjnej – nie tylko w ciągu kilku tygodni bezpośrednio poprzedzających egzamin. Zdaniem ekspertów CKE wsparcie należy wdrożyć już na początku roku szkolnego, głównie po to, aby ustalić zasady współpracy. Rodzic może pomóc dziecku m.in. w przygotowaniu harmonogramu powtórek, wydzieleniu "strefy ciszy" lub zorganizowaniu korepetycji. Na 5 miesięcy przed egzaminem warto zweryfikować plan przygotowań – jeżeli początkowe założenia nie działają, wdrożyć zmiany. Na 5 tygodni przed egzaminem można omówić z dzieckiem plan awaryjny (na wypadek niepowodzenia) – nie straszyć, ale wskazać ewentualną alternatywę w razie porażki. Na 5 dni przed maturą lub egzaminem ósmoklasisty warto skupić się podtrzymaniu optymistycznej atmosfery. Dzień egzaminu to czas skupienia (własne emocje i obawy należy "trzymać na wodzy"), pomocy organizacyjnej i wsparcia emocjonalnego.
Jak pomaga "wystarczająco dobrze wspierający rodzic"?
W materiałach CKE przygotowano "Dekalog postępowania wystarczająco dobrze wspierającego rodzica". Kluczowa porada? Nacisk na dobro dziecka i wzmacnianie poczucia wartości. Warto wspierać tak, aby być obok, a jednocześnie nie przytłaczać, nie panikować i nie przerzucać własnego stresu na ucznia podchodzącego do egzaminu. Odradzane jest również porównywanie dziecka do rówieśników – pod kątem postępów, umiejętności, planów życiowych. Polecane jest raczej dyskretne wsparcie niż ścisła kontrola postępów w nauce. Rodzice powinni również zadbać o balans pomiędzy czasem nauki, a czasem odpoczynku dziecka.
Na stronie CKE – oprócz arkuszy oraz informatorów dla maturzystów i ósmoklasistów – opublikowano również poradnik i narzędziownik dla uczniów oraz scenariusze lekcji dla nauczycieli (dotyczące stresu przedegzaminacyjnego).