Subskrybuj nas na Youtube
Zapisz się na newsletter
Dotychczasowe zasady dyscyplinowania uczniów w polskich szkołach były bardzo zróżnicowane i często niejasne. Ministerstwo Edukacji Narodowej zauważyło, że każda placówka mogła tworzyć własne regulaminy, co prowadziło do niejednolitych i czasem niejasnych zasad. W efekcie, niektóre kary, jak na przykład odesłanie ucznia z lekcji, mogły nawet naruszać podstawowe prawa ucznia, w tym prawo do nauki.
Projekt nowelizacji ustawy ma temu zaradzić. Wprowadza ogólnopolski katalog kar, który znajdzie się bezpośrednio w ustawie. Te kary mają być stosowane tylko wtedy, gdy zawiodą inne metody wychowawcze, które nadal będą podstawą reagowania nauczycieli. Kary będą musiały być dostosowane do przewinienia, proporcjonalne i zgodne z prawami ucznia. Ustawa określi także szczegółowe zasady ich nakładania. Dzięki temu zarówno uczniowie, nauczyciele, jak i rodzice będą mieli jasność co do granic działań wychowawczych.
Prawa i obowiązki uczniów w jednym miejscu
Minister Edukacji, Barbara Nowacka, powołała w marcu 2024 roku Zespół ds. Praw i Obowiązków Ucznia. Zespół ten, składający się z praktyków, akademików, prawników i przedstawicieli organizacji pozarządowych, przygotował rekomendacje, które znalazły odzwierciedlenie w projekcie ustawy.
Obecnie prawa i obowiązki uczniów są rozproszone w wielu aktach prawnych (ustawach, rozporządzeniach, statutach szkół), co utrudnia młodym ludziom zapoznawanie się z nimi. Projekt ustawy ma to zmienić, przenosząc katalog praw uczniowskich na poziom ustawowy. Będzie to katalog otwarty, co ma zapewnić ogólnopolski standard ochrony praw i wolności uczniów. Jednocześnie, projekt wprowadza ustawowy i zamknięty katalog obowiązków uczniowskich, regulując je w nowym artykule ustawy – Prawo oświatowe.
Rzecznicy Praw Uczniowskich
Jedną z kluczowych zmian jest powołanie systemu organów ochrony praw uczniowskich. Obejmie on:
- Krajowego Rzecznika Praw Uczniowskich (obsługiwanego przez MEN).
- 16 Wojewódzkich Rzeczników Praw Uczniowskich (działających przy kuratorach oświaty).
- Gminnych (Miejskich) i Powiatowych Rzeczników Praw Uczniowskich (fakultatywnych, do decyzji samorządów).
- Szkolnych Rzeczników Praw Uczniowskich, którymi zostaną nauczyciele wybierani przez radę szkoły. Ministerstwo przewiduje możliwość wprowadzenia dodatkowego wynagrodzenia dla Szkolnych Rzeczników.
- Większe uspołecznienie szkoły i zmiany dla pełnoletnich uczniów
Projekt ustawy przewiduje również obligatoryjne powoływanie rad szkół lub placówek. Ma to wzmocnić społeczną funkcję szkoły, zapewniając większe uspołecznienie systemu oświaty. Rady, w skład których wejdą nauczyciele, rodzice i uczniowie (w równej liczbie), zyskają kompetencje w zakresie m.in. nowelizowania statutów szkół czy opiniowania planów pracy.
Zmienią się także przepisy dotyczące uczniów pełnoletnich. Uporządkowana zostanie ich sytuacja prawna w zakresie oceniania i usprawiedliwiania nieobecności. Rodzice pełnoletnich uczniów nadal będą mieli dostęp do ich ocen, ale wprowadzona zostanie instytucja sprzeciwu.
Surowsze zasady wagarów. Zmiana progu nieobecności
Ministerstwo planuje zaostrzenie zasad dotyczących nieusprawiedliwionych nieobecności (tzw. wagarów). Obecnie próg 50 proc. nieusprawiedliwionych nieobecności stanowi podstawę do uznania, że obowiązek szkolny nie jest wypełniany lub do nieklasyfikowania ucznia.
Nowe przepisy obniżą ten próg do co najmniej 25 proc. dni zajęć w okresie całego roku szkolnego lub co najmniej 50 proc. dni zajęć w okresie jednego miesiąca. Ta sama zmiana (z 50 proc. na 25 proc. nieusprawiedliwionych nieobecności) nastąpi w przypadku klasyfikowania ucznia, co oznacza, że przy przekroczeniu tego progu uczeń nie będzie mógł zdawać egzaminu klasyfikacyjnego. Procedury usprawiedliwiania nieobecności pozostaną w gestii statutów szkół.
Projekt ustawy, wraz z uzasadnieniem i Oceną Skutków Regulacji, jest dostępny na stronie Rządowego Centrum Legislacji. Konsultacje publiczne potrwają 30 dni. Ministerstwo Edukacji planuje we wrześniu przedstawić zaktualizowaną wersję projektu, uwzględniającą uwagi zebrane w tej rundzie, do dodatkowych analiz i oceny przez uczniów, rodziców i nauczycieli.