Przebodźcowanie — największe wyzwanie współczesnych dzieci

Dzieci są otoczone ogromną liczbą bodźców: ekran, muzyka, powiadomienia, dynamiczne obrazy, intensywne tempo życia. Mózg, szczególnie młody, nie jest w stanie przetwarzać tego wszystkiego równocześnie. W efekcie: trudniej utrzymać uwagę na jednym zadaniu, szybciej pojawia się frustracja i zmęczenie, dziecko „przeskakuje” między czynnościami, nauka wydaje się nudna w porównaniu z dynamicznymi bodźcami cyfrowymi. To jeden z głównych powodów, dla których dzieci mają kłopot z koncentracją na dłuższych zadaniach, jak czytanie, pisanie czy rozwiązywanie zadań.

Reklama

Niewidoczne źródła problemów z koncentracją

  1. Brak ruchu - ruch jest jednym z najskuteczniejszych naturalnych „wzmacniaczy” koncentracji. Dziecko, które spędza dzień głównie siedząc — w ławce, przed komputerem, przy lekcjach — ma: słabsze dotlenienie mózgu, więcej napięcia w ciele, szybkie spadki energii, większą podatność na rozproszenia. Badania pokazują, że nawet 10 minut ruchu może wyraźnie poprawić skupienie.
  2. Niewystarczająca ilość snu - brak snu to jeden z najczęściej bagatelizowanych problemów. Dziecko, które się nie wysypia: ma mniejszą pojemność uwagi, trudniej filtruje bodźce, szybciej się męczy, częściej reaguje emocjonalnie zamiast racjonalnie. Szkoła zaczynająca się o 8:00 jest wyzwaniem zwłaszcza dla nastolatków, u których naturalny rytm dobowy przesuwa się na późniejsze godziny.
  3. Nieregularny plan dnia - gdy każdy dzień wygląda inaczej, a obowiązki mieszają się z rozrywką, mózg dziecka nie buduje rytuału pracy. Rytm = poczucie bezpieczeństwa + przewidywalność. A to fundament koncentracji.
  4. Stres i presja - dzieci odczuwają stres równie mocno jak dorośli — choć często nie potrafią go nazwać. Źródłami stresu mogą być: konflikty w klasie, presja ocen, nadmiar zajęć dodatkowych, trudności rodzinne, perfekcjonizm lub lęk przed porażką. Stres drastycznie obniża zdolność skupienia.
  5. Niezdiagnozowane problemy rozwojowe - czasem trudności z koncentracją nie są wynikiem środowiska, lecz: ADHD, zaburzeń przetwarzania sensorycznego, problemów z wzrokiem lub słuchem, dysleksji, dysgrafii, dyskalkulii. Dlatego warto obserwować, czy problem nie jest stały, niezależnie od warunków. Jak poprawić koncentrację?

Sprawdzone metody

  1. Wprowadź rytuały nauki - nauka powinna odbywać się codziennie o podobnej porze i w podobnym miejscu. Rytuały pomagają dziecku wejść w „tryb pracy”, np.: szklanka wody, 5 minut porządkowania biurka, krótkie rozciąganie, zapalenie lampki i ustawienie timeru. To sygnały, które budują nawyk zadaniowy.
  2. Metoda „Pomodoro dla dzieci” - działa świetnie. Proporcje można dostosować: młodsze dzieci: 10 minut pracy + 3–5 minut przerwy starsze dzieci: 20–25 minut pracy + 5 minut przerwy nastolatki: 30–40 minut pracy + 5–10 minut przerwy Kluczem jest skupiona praca w krótkich odcinkach. To odciąża mózg.
  3. Ograniczenie bodźców cyfrowych przed nauką - przed rozpoczęciem odrabiania lekcji warto: odłożyć telefon do innego pokoju, wyłączyć powiadomienia w laptopie, usunąć zbędne zakładki z przeglądarki, nie korzystać z social mediów przez 30 minut przed rozpoczęciem nauki. Mózg potrzebuje czasu, by wyciszyć się po dynamicznych bodźcach.
  4. Ruch jako element nauki - nie chodzi o trening — wystarczy: spacer, podskoki, 5 minut gimnastyki, przeciąganie się, taniec do jednej piosenki. Ruch reguluje napięcie i dostarcza tlenu – niezbędnego do koncentracji.
  5. Właściwa organizacja miejsca do nauki - kącik do nauki powinien być: uporządkowany, dobrze oświetlony, pozbawiony zabawek w zasięgu wzroku, wyposażony w podstawowe materiały, by dziecko nie rozpraszało się szukaniem rzeczy. Najlepiej, jeśli to przestrzeń używana tylko do nauki — nie jedzenia czy zabawy.
  6. Uważność (mindfulness) dla dzieci - działa zaskakująco dobrze. Proste ćwiczenia, np.: minutowe obserwowanie oddechu, liczenie oddechów, słuchanie dźwięków w pomieszczeniu, krótkie nagrania mindfulness dla dzieci. Regularne praktyki poprawiają koncentrację i wyciszają emocje.
  7. Odpowiednia dieta i nawodnienie - mózg dziecka potrzebuje: białka (jajka, jogurt, ryby), tłuszczów omega-3 (orzechy, oliwa, ryby), wody, ograniczenia cukru, który powoduje szybkie skoki energii i spadki koncentracji. Nawet lekkie odwodnienie obniża zdolność skupienia.

Kiedy warto szukać specjalistycznej pomocy?

Jeśli problemy z koncentracją: są stałe, niezależnie od pory dnia, występują w szkole i w domu, pojawiają się od dawna, towarzyszą im trudności emocjonalne lub impulsywność, wpływają na funkcjonowanie społeczne i szkolne, warto skonsultować się z: psychologiem, pedagogiem, lekarzem, terapeutą integracji sensorycznej. Wczesna diagnoza może zapobiec długotrwałym trudnościom edukacyjnym. Spadki koncentracji u dzieci nie są przypadkiem. Mają swoje źródła: zbyt dużą liczbę bodźców, brak ruchu, niedosypianie, stres czy nieuporządkowaną przestrzeń. Dobra wiadomość jest taka, że większość z tych czynników można poprawić prostymi, codziennymi nawykami.

Najskuteczniejsze strategie to: budowanie rytuałów nauki, krótkie, intensywne odcinki pracy, ruch przed i w trakcie nauki, ograniczenie bodźców cyfrowych, zdrowy sen, dieta i wyciszenie, jasny podział przestrzeni domowej. Wspierając dziecko w tych obszarach, budujemy fundamenty, które będą procentować przez całe życie — w szkole, w relacjach i w dorosłej pracy.