Podstawę przyjęcia na studia stanowią wyniki egzaminu maturalnego. Szczegółowe warunki i tryb rekrutacji na poszczególne kierunki studiów ustala jednak senat danej uczelni. Każda szkoła wyższa ma zatem prawo przyjąć własne reguły w tej sprawie. Dlatego też osoby chcące studiować już na etapie wyboru egzaminów maturalnych powinny wiedzieć, jaki kierunek i na jakiej uczelni ich interesuje.
Ponadto szkoła może za zgodą ministra szkolnictwa wyższego przeprowadzić dodatkowe egzaminy wstępne. Jest to dopuszczalne tylko w przypadku, gdy konieczne jest sprawdzenie wiedzy lub umiejętności kandydatów, które nie mogą być przedmiotem egzaminu maturalnego lub gdy osoba ubiegająca się o przyjęcie na studia posiada świadectwo dojrzałości uzyskane za granicą. Zatem uczelnia może zorganizować np. dodatkowy egzamin z wiedzy o prawoznawstwie dla kandydatów na prawo albo z umiejętności plastycznych czy muzycznych dla osób ubiegających się o przyjęcie na pedagogikę.
Przykład 1
Rodzaj pytań egzaminacyjnych zależy od ustaleń przyjętych w statucie
Reklama
Kandydat na studia uzyskał 76 punktów z dodatkowego egzaminu wstępnego na studia. Nie dostał się na nie, bo zgodnie z uchwałą senatu uczelni minimalna liczba punktów uprawniająca do przyjęcia na studia wynosi 77. Jedno z pytań wykraczało poza program nauczania w szkole średniej, choć było to niezgodne ze wspomnianą uchwałą. Czy w takiej sytuacji można podważyć egzamin?
Tak. Zgodnie z art. 167 ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym do studiowania na uczelni może być dopuszczona osoba, która spełnia warunki rekrutacji ustalone przez uczelnię. Jeśli w uchwale o zasadach rekrutacji senat określił, że treść egzaminów dodatkowych nie może wykraczać poza program nauczania w szkole średniej, to wprowadzenie pytania spoza programu do testu egzaminacyjnego i pozbawienie kandydata punktu za brak prawidłowej odpowiedzi, w sytuacji gdy do przyjęcia na studia zabrakło mu tylko jednego, jest naruszeniem prawa materialnego w toku postępowania rekrutacyjnego. W takiej sytuacji kandydat może podważyć egzamin, jeśli udowodni, że jego treść przekraczała ustalone w uchwale senatu ramy programowe. Potwierdził to wyrok NSA z 26 marca 1993 r. (SA/Wr 1287/92, ONSA 1993/4/11).

Szczegóły w uchwale

Zasady postępowania rekrutacyjnego określają zwykle dwie uchwały senatu uczelni:
● pierwsza zawiera ogólne zasady obowiązujące na całej uczelni,
● druga – szczegółowe, dotyczące poszczególnych wydziałów i kierunków.
Zdarza się również, że szczegółowe wymagania dla poszczególnych kierunków, zasady rejestracji elektronicznej czy harmonogram rekrutacji stanowią załącznik do uchwały. Dokumenty te powinny być podane do wiadomości publicznej w sposób określony w statucie. Zwykle są one publikowane w informatorze danej uczelni oraz na stronach internetowych, ale nie zawsze w całości. Uczelnie zwykle informują o najważniejszych zasadach. Tymczasem przed przystąpieniem do procesu rekrutacyjnego warto zapoznać się z nimi w całości. Uchwałę rekrutacyjną uczelnia musi podać do wiadomości publicznej nie później niż do 31 maja roku poprzedzającego rok akademicki, którego uchwała dotyczy. Zasady przyjęć na studia w roku akademickim 2011/2012 powinny być znane co najmniej od ostatniego dnia maja ubiegłego roku.



Przykład 2
Uczelnia może ograniczyć liczbę kierunków dla kandydatów
Kandydatka aplikowała na dwa kierunki studiów na tej samej uczelni. W trakcie rejestracji elektronicznej okazało się jednak, że może zarejestrować się tylko na jeden z nich. Po zakończeniu rekrutacji otrzymała decyzję o nieprzyjęciu na studia, ponieważ zgodnie z załącznikiem do uchwały senatu opublikowanym w tym samym roku akademickim, w którym odbywała się rekrutacja, mogła ubiegać się o przyjęcie tylko na jeden kierunek (poprzez rejestrację elektroniczną). Czy ograniczenie wyboru kandydatowi na studia tylko do jednego kierunku jest niezgodne z ustawą – Prawo o szkolnictwie wyższym?
Nie. Zgodnie z art. 169 ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym to senat uczelni ustala warunki i tryb rekrutacji. Zatem uczelnia ma prawo ograniczyć kandydatowi wybór kierunku do jednego. Uchwałę podaje się do wiadomości publicznej nie później niż do dnia 31 maja roku poprzedzającego rok akademicki, którego ona dotyczy, i przesyła ministrowi właściwemu do spraw szkolnictwa wyższego. W tym przypadku jednak załącznik do uchwały rekrutacyjnej określający szczegółowo zasady dotyczące warunków i trybu rekrutacji, na którą powoływała się uczelnia, został opublikowany po ustawowo wskazanym terminie. Jego przepisy zatem nie mogły być stosowane do procedury rekrutacyjnej, w której uczestniczyła kandydatka. Potwierdza to wyrok WSA z 15 grudnia 2010 r. (II SA/Sz 874/10).

Rejestracja elektroniczna

Obecnie proces rekrutacji zaczyna się zwykle od odwiedzenia strony internetowej wybranej uczelni. Większość szkół przed złożeniem dokumentów wymaga bowiem dokonania internetowej rejestracji. Polega ona na utworzeniu osobistego konta w uczelnianym systemie elektronicznym. To przez takie konto kandydat wybiera wydział i kierunek studiów, podaje swoje dane osobowe, wpisuje wyniki egzaminów maturalnych, komunikuje się z komisją rekrutacyjną itd. Często zdarza się, że rejestracji, a tym samym wyboru kierunku studiów, należy dokonać przed terminem otrzymania świadectwa maturalnego. Później dopiero uzupełnia się dane o wyniki uzyskane na maturze. Wiele uczelni uzyskuje je automatycznie z Krajowego Rejestru Maturzystów (KReM-u).
Poza elektroniczną rejestracją należy też wpłacić opłatę rekrutacyjną. Bez niej uczelnie uznają rejestrację za niepełną. Niektóre uczelnie zastrzegają też, że w przypadku niezgodności danych zawartych w kwestionariuszu z faktycznymi kandydat zostanie skreślony z listy rekrutacyjnej. Dopiero po otrzymaniu informacji na osobiste, elektroniczne konto o przyjęciu na studia uczelnie proszą o dostarczenie oryginałów lub kopii niezbędnych dokumentów. Wiele szkół wymaga też, aby zdjęcie do legitymacji elektronicznej wgrać do uczelnianej bazy przez swoje konto.



Opłata rekrutacyjna

Maksymalne stawki opłaty rekrutacyjnej w uczelniach publicznych określa co roku w rozporządzeniu minister nauki i szkolnictwa wyższego. W momencie wysyłania materiału do druku rozporządzenie nie było jeszcze opublikowane. Jednak z projektu tego aktu wynika, że w roku akademickim 2010/2011 opłaty będą wynosić maksymalnie:
● 150 zł dla kandydatów ubiegających się o przyjęcie na kierunki studiów, które wymagają przeprowadzenia sprawdzianów uzdolnień artystycznych oraz na kierunki architektura i urbanistyka oraz architektura wnętrz,
● 100 zł w postępowaniu rekrutacyjnym obejmującym sprawdziany sprawności fizycznej,
● 85 zł dla wszystkich pozostałych kandydatów na studia.
Uczelnie mogą pobierać niższą opłatę. Większość jednak ustala maksymalne stawki. Zwykle kandydaci muszą zapłacić za rekrutację na każdym kierunku, na którym złożą dokumenty. Jeśli więc dana osoba walczy o indeks np. na trzech, zapłaci za każdy z nich. W takich przypadkach niektóre uczelnie zmniejszają jednak wysokość opłat (jeśli prowadzą wszystkie kierunki, na które chce zdawać kandydat). Zdarza się, choć rzadko, że w ramach jednej opłaty można starać się o przyjęcie na kilku kierunkach (tak jest np. na Politechnice Warszawskiej).
Ustalana przez ministra nauki i szkolnictwa wyższego maksymalna opłata za postępowanie rekrutacyjne nie dotyczy szkół niepublicznych. Te uczelnie mogą więc żądać wyższego wpisowego. Zazwyczaj jest to kwota od 100 do 400 zł.

Odwołanie i pozew

Wyniki postępowania kwalifikacyjnego są jawne. Uczelnia ma zatem obowiązek ogłosić listę kandydatów przyjętych na studia, a także listę osób rezerwowych z podaniem imienia i nazwiska oraz liczby zdobytych punktów. Władze uczelni nie mogą nie ujawnić wyników, twierdząc, że zabrania im tego ustawa o ochronie danych osobowych. Ponadto każdy kandydat powinien otrzymać decyzję o przyjęciu lub odmowie przyjęcia na studia. Nie jest nią informacja przesłana na konto w elektronicznym systemie rejestracji kandydatów. Musi być to pisemna decyzja podjęta przez wydziałową komisję rekrutacyjną. Od niej przysługuje odwołanie do uczelnianej komisji rekrutacyjnej w terminie 14 dni od daty doręczenia.



Przykład 3
Odwołać się można dopiero po doręczeniu decyzji
Student z list wywieszonych na wydziale dowiedział się, że nie dostał się na I rok studiów. Od razu złożył odwołanie do komisji rekrutacyjnej, przed otrzymaniem decyzji w tej sprawie. Czy jego odwołanie jest skuteczne?
Nie. Aby odwołanie było skuteczne, musi być wniesione w sposób prawidłowy. Organ odwoławczy nie może działać z urzędu. Termin do wniesienia odwołania rozpoczyna swój bieg dopiero od dnia, w którym nastąpiło doręczenie decyzji stronie. Zatem, by skarga była skuteczna, powinna być wniesiona w ciągu 14 dni od otrzymania decyzji o przyjęciu bądź nie na studia. Wniesienie odwołania przed rozpoczęciem biegu terminu, a więc przed doręczeniem decyzji, jest przedwczesne i nie może wywołać skutków prawnych. Tak wskazał wojewódzki sąd administracyjny w wyroku z 21 grudnia 2010 r. (I SA/Wa 2133/10).
Na odwołaniu powinno umieścić się dokładne dane osobowe kandydata na studia (imię i nazwisko, dokładny adres zamieszkania lub adres korespondencyjny, telefon) oraz kierunek lub specjalność studiów, na które chce być on przyjęty. Trzeba także wskazać podstawę odwołania. W wyroku z 14 maja 2009 r. (I OSK 154/09, niepublikowane) Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że kandydat, który nie dostał się na studia, może używać w odwołaniu dowolnych argumentów. Natomiast uczelniana komisja rekrutacyjna i rektor muszą zbadać, czy istnieją przesłanki do uwzględnienia jego odwołania, czyli czy naruszono warunki i tryb rekrutacji na studia.
Ostateczną decyzję w sprawie odwołania podejmuje rektor. Uczelniana komisja jest tylko organem pośredniczącym i opiniującym. Faktycznie może też rozpatrzyć odwołanie, ale wówczas i tak musi wnioskować do rektora o podjęcie decyzji. Uchwała komisji odwoławczej nie stanowi rozstrzygnięcia w indywidualnej sprawie w rozumieniu przepisów kodeksu postępowania administracyjnego (wyrok NSA z 21 lutego 1996 r., I SA 1308/95, Palestra 1996/9 – 10/198). Jest to tylko stanowisko komisji, od którego nie przysługuje odwołanie. Skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego przysługuje tylko na rozstrzygnięcie rektora.
Rektor może utrzymać w mocy zaskarżoną decyzję, uchylić ją w całości lub w części lub umorzyć postępowanie odwoławcze. Od jego decyzji kandydatowi przysługuje skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Orzeczenie WSA można jeszcze zaskarżyć do NSA.
Podstawa prawna
Art. 169, 207 ustawy z 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz.U. nr 164, poz. 1365 z późn. zm.).
Art. 138 ustawy z 14 czerwca 1960 – Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 98, poz. 1071 z późn. zm.).