rozwiń ›

Nowe zasady od 2026 roku. Co zmienia nowelizacja Karty Nauczyciela

W Dzienniku Ustaw opublikowano ustawę o zmianie ustawy – Karta nauczyciela, podpisaną przez prezydenta 18 grudnia. Zgodnie z nowymi regulacjami nauczyciel otrzyma wynagrodzenie za niezrealizowane godziny ponadwymiarowe w każdym przypadku, gdy brak realizacji zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych nastąpił z przyczyn niedotyczących nauczyciela, a sam nauczyciel pozostawał w gotowości do pracy.

Reklama

Nowelizacja przewiduje również wyrównania za okres od 1 września do 31 grudnia 2025 r., które mają zostać wypłacone do 6 czerwca 2026 r.

Gotowość do pracy kluczowa, ale nie warunkowa

Jedną z najczęstszych wątpliwości jest to, czy nauczyciel musi w czasie „wolnych” godzin realizować inne zadania statutowe, aby zachować prawo do wynagrodzenia.

MEN jednoznacznie wyjaśnia, że prawo do wynagrodzenia nie jest uzależnione od wykonywania innych zadań, jeśli nauczyciel był gotowy do pracy. Przepis art. 35 ust. 3e Karty Nauczyciela jedynie dopuszcza możliwość polecenia takich zadań przez dyrektora, ale nie czyni ich warunkiem wypłaty.

Zajęcia rewalidacyjne i specjalistyczne też objęte ochroną

Reklama

Resort edukacji potwierdza, że zajęcia rewalidacyjne i specjalistyczne mogą stanowić godziny ponadwymiarowe, jeśli zostały przydzielone ponad obowiązujące pensum.

W sytuacji, gdy takie zajęcia nie zostały zrealizowane z przyczyn niezależnych od nauczyciela, a nauczyciel pozostawał w gotowości do pracy, zachowuje on prawo do wynagrodzenia na podstawie art. 35e ust. 1 Karty Nauczyciela.

Czym jest „gotowość do pracy” według prawa

MEN odwołuje się do utrwalonej doktryny i orzecznictwa. Gotowość do pracy oznacza łączne spełnienie następujących przesłanek:

  • zamiar wykonywania pracy,
  • faktyczna zdolność do jej świadczenia,
  • uzewnętrznienie gotowości,
  • pozostawanie w dyspozycji pracodawcy.

Jak wskazano m.in. w wyroku Sądu Najwyższego z 23 września 2004 r. (I PK 541/03), pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy, gdy może niezwłocznie podjąć pracę w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę.

Wcześniejsza informacja o odwołaniu zajęć nie odbiera prawa do wynagrodzenia

MEN wyjaśnia również, że moment poinformowania nauczyciela o tym, że zajęcia się nie odbędą, nie ma znaczenia dla prawa do wynagrodzenia – o ile nauczyciel pozostaje w gotowości do pracy.

Inaczej jest jednak w przypadku formalnego zawieszenia organizacji zajęć na podstawie § 11 rozporządzenia z dnia 9 sierpnia 2017 r. W takiej sytuacji prawo do wynagrodzenia za niezrealizowane godziny ponadwymiarowe nie przysługuje.

Wycieczki szkolne i inne zadania statutowe

Jeżeli nauczyciel w czasie zaplanowanych godzin ponadwymiarowych:

  • sprawuje opiekę nad uczniami na wycieczce,
  • uczestniczy w konkursach, zawodach lub imprezach szkolnych,

to – mimo braku realizacji zaplanowanych zajęć – zachowuje prawo do wynagrodzenia, ponieważ wykonuje inne zadania statutowe powierzone przez dyrektora szkoły.

Analogicznie, prawo to przysługuje nauczycielowi, który nie prowadzi zajęć, ponieważ oddział wyjechał na wycieczkę, o ile pozostaje on w gotowości do pracy.

Szkolenia i doskonalenie zawodowe – inne zasady

MEN podkreśla, że art. 35 ust. 3e Karty Nauczyciela nie ma zastosowania do ustalania wynagrodzenia za czas udziału w szkoleniach i doskonaleniu zawodowym.

Wynagrodzenie to ustala się:

  • na podstawie art. 70c i 70d Karty Nauczyciela – w przypadku szkoleń branżowych,
  • na podstawie Kodeksu pracy – w przypadku innych form doskonalenia.

W obu przypadkach wynagrodzenie oblicza się jak za urlop wypoczynkowy, z uwzględnieniem godzin ponadwymiarowych.

Oddawanie krwi, działalność związkowa i komisje dyscyplinarne

MEN wskazuje, że:

  • przy oddawaniu krwi,
  • przy wykonywaniu doraźnych czynności związkowych,
  • przy pracy w komisjach dyscyplinarnych,

stosuje się odrębne przepisy, które również gwarantują wynagrodzenie ustalane jak za urlop wypoczynkowy, z uwzględnieniem godzin ponadwymiarowych.

Dni wolne, początek i koniec roku szkolnego

Co do zasady nauczycielom nie przydziela się godzin ponadwymiarowych w:

  • dni wolne od pracy,
  • dni wolne od zajęć dydaktyczno-wychowawczych,
  • dni rozpoczęcia i zakończenia roku szkolnego, jeśli nie zaplanowano zajęć.

MEN przypomina przy tym stanowisko Sądu Najwyższego z uchwały z 29 marca 1989 r. (III PZP 53/88), zgodnie z którym samo ujęcie takich godzin w planie organizacyjnym nie daje prawa do wynagrodzenia, jeśli zajęcia faktycznie się nie odbywają.

Jak odróżnić godziny ponadwymiarowe od pensum

Godziny ponadwymiarowe to te, które przekraczają obowiązujące nauczyciela pensum. Nie są one „oznaczane” w planie zajęć. Jeżeli nauczyciel nie zrealizuje części zaplanowanych zajęć, należy ustalić, czy:

• były to godziny ponadwymiarowe,

• ich niezrealizowanie nastąpiło z przyczyn od niego niezależnych,

• nauczyciel pozostawał w gotowości do pracy.

Wyrównania za 2025 rok i termin wypłat

Nowelizacja wprowadza retroaktywne zastosowanie nowych zasad od 1 września 2025 r. Wynagrodzenie za niezrealizowane godziny ponadwymiarowe za okres do 31 grudnia 2025 r. powinno zostać wypłacone do 6 lutego 2026 r.

Jeżeli nauczycielowi przysługiwało już wcześniej takie wynagrodzenie, ale nie zostało wypłacone z powodu błędnej interpretacji przepisów, wyrównanie powinno nastąpić niezwłocznie.

Regulaminy wynagradzania a Karta Nauczyciela

MEN jednoznacznie wskazuje, że od 1 września 2025 r. pierwszeństwo mają przepisy Karty Nauczyciela. Zapisy regulaminów wynagradzania sprzeczne z Kartą Nauczyciela – zgodnie z zasadą lex superior derogat legi inferiori – nie mają mocy obowiązującej w zakresie godzin ponadwymiarowych.