Rewolucja w oświacie tuż-tuż? Zajęcia w przedszkolu poprowadzą osoby niebędące nauczycielami

Obecnie w przedszkolach brakuje nauczycieli wychowania przedszkolnego. Według danych z 22 kwietnia 2025 roku, przedszkola zgłaszały 977 wolnych stanowisk dla tych specjalistów. Jednak problem jest znacznie szerszy i wynika z alarmujących prognoz demograficznych Głównego Urzędu Statystycznego:

• Spadek liczby ludności: Do 2060 roku liczba ludności Polski ma zmniejszyć się o około 6,7 miliona osób.
• Mniej dzieci: Liczba urodzeń spada dramatycznie (273 tys. w 2023 r., 252 tys. w 2024 r.). Do 2034 roku liczba dzieci w wieku 7–14 lat ma spaść o około 19,5%, a do 2060 roku nawet o 30-48%.
• Starzejące się społeczeństwo: Osoby w wieku 65 lat i więcej będą stanowić prawie jedną trzecią populacji.
• Migracje: Wpływają na to także migracje ludności ze wsi i małych miast do dużych aglomeracji, choć z drugiej strony Polacy przenoszą się na obszary podmiejskie, co z kolei wpływa na te tereny.

Jakie zmiany wprowadzi MEN?

Te zmiany negatywnie wpływają na szkolnictwo, zwłaszcza na wsi i w małych miastach, utrudniając utrzymanie publicznych szkół podstawowych blisko domów dzieci. Projekt ustawy ma na celu przede wszystkim dostosowanie edukacji do zmian demograficznych, chroniąc jednocześnie małe szkoły. Kluczowe rozwiązania to:

• Wykorzystanie infrastruktury: Budynki przedszkoli, szkół i placówek, które pustoszeją z powodu niżu demograficznego, będą mogły służyć innym celom lokalnej społeczności. Mówimy tu o opiece żłobkowej, polityce senioralnej, ochronie zdrowia czy kulturze.
• Elastyczność funkcjonowania szkół podstawowych: Umożliwienie tworzenia szkół filialnych (np. tylko z klasami I-III) i szkół obejmujących klasy IV-VIII. Dzieci z młodszych klas będą uczyć się blisko domu, a starsi uczniowie zyskają dostęp do dobrze wyposażonych pracowni i wykwalifikowanych nauczycieli zatrudnionych na pełen etat.
• Klasy łączone: W małych szkołach (do 12 uczniów w klasach I-III) będzie można łączyć wszystkie obowiązkowe zajęcia edukacyjne.
• Zespoły szkół: Ułatwienie tworzenia zespołów szkół podstawowych i artystycznych, co ma podnieść jakość edukacji i umożliwić zatrudnianie nauczycieli na pełen etat.
• Wzmocnienie roli świetlic i żywienia: Szkoły podstawowe do 70 uczniów będą mogły zapewniać zajęcia świetlicowe dzieciom z oddziałów przedszkolnych. Uproszczony zostanie proces zapisów do świetlic, a szkoły zyskają możliwość zapewnienia dzieciom podwieczorku.
• Odbiurokratyzowanie: Uproszczenie procedur przekształcania i likwidacji szkół, rezygnacja z wiążących opinii kuratora w niektórych przypadkach, co ma skupić kuratorów na nadzorze pedagogicznym.
• Dwujęzyczność: Możliwość tworzenia zespołów szkół podstawowych dwujęzycznych (klasy VII i VIII) ze szkołami ponadpodstawowymi realizującymi kształcenie dwujęzyczne, co ma wspierać naukę języków obcych.
• Wsparcie rodziców: Konsultacje społeczne w przypadku zamiaru likwidacji szkoły, większa ochrona praw rodziców i uczniów w szkołach niepublicznych (np. wprowadzenie organów przedstawicielskich rodziców, jasne zasady skreślania uczniów i opłat).

Projekt ustawy przewiduje również:

• Uporządkowanie obwodów szkół: Obwód szkoły będzie ustalany tylko w jednej uchwale sieciowej, po uzyskaniu opinii kuratora.
• Przekazanie szkół innym JST: Gminy w trudnej sytuacji demograficznej będą mogły przekazywać prowadzenie szkół podstawowych sąsiednim jednostkom samorządu terytorialnego.
• Zmiany w zakładaniu szkół niepublicznych: Utworzenie niepublicznego przedszkola będzie wymagało pozytywnej opinii kuratora, a także przedstawienia opinii sanepidu i straży pożarnej oraz udowodnienia prawa do nieruchomości. Wprowadzone zostaną też zasady dotyczące wykreślania placówek z ewidencji.
• Dotacje "za efekt": Nowe zasady udzielania dotacji szkołom niesamorządowym kształcącym dorosłych, powiązane z uzyskaniem świadectwa dojrzałości, dyplomu zawodowego lub certyfikatu.

Projekt nowelizacji przygotowało Ministerstwo Edukacji. Planuje się, że Rada Ministrów przyjmie go w trzecim kwartale 2025 roku.