Nowy rok akademicki 2023/24. Takie zmiany czekają studentów i uczelnie

Według najnowszych danych GUS, w roku akademickim 2022/23 w Polsce działało 359 uczelni. W latach akademickich 2015/16-2019/20 liczba studentów zmniejszyła się z 1405,1 tys. do 1204 tys., po czym liczba studentów zaczęła wzrastać i w roku akademickim 2022/23 wyniosła 1223,6 tys. osób.

Z raportu wynika, że 64,3 proc. studentów kształciło się na studiach stacjonarnych. Studia pierwszego stopnia wybrało 61,4 proc. wszystkich studentów (751,6 tys. osób), podczas gdy na studiach drugiego stopnia kształciło się 21,1 proc. studentów, a na magisterskich jednolitych 17,1 proc. Najwięcej (274,6 tys.) osób studiowało w województwie mazowieckim, a najmniej (11,3 tys.) w województwie lubuskim.

W Polsce studiowało 105,4 tys. cudzoziemców, w tym 48,7 tys. kobiet, o 17,9 proc. więcej niż w poprzednim roku (dotyczy osób studiujących przez przynajmniej jeden rok akademicki). Większość cudzoziemców pochodziła z krajów europejskich, przy czym najliczniejszą grupę stanowiły osoby z Ukrainy (48,1 tys., 45,6 proc. wszystkich cudzoziemców), z Białorusi (12,0 tys. – 11,4 proc.) oraz z Turcji (3,8 tys. – 3,6 proc.). Studia stacjonarne podjęło 94,5 tys. cudzoziemców (89,6 proc.). Ponad jedna czwarta wszystkich cudzoziemców (31,5 tys.) wybrała uczelnie w województwie mazowieckim.

Najlepsze uczelnie w Polsce w 2023

Według Rankingu Szkół Wyższych Perspektywy 2023, najlepszymi uczelniami w Polsce zostały ex aequo Uniwersytet Jagielloński i Uniwersytet Warszawski, a podium zamknęła Politechnika Warszawska. Wśród uczelni niepublicznych wygrała Akademia Leona Koźmińskiego w Warszawie, na drugim miejscu uplasował się SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny w Warszawie, a na trzecim Akademia WSB w Dąbrowie Górniczej.

W roku akademickim 2023/24 przypada 250. rocznica utworzenia Komisji Edukacji Narodowej – pierwszej w Europie instytucji oświaty publicznej. Z tej okazji nauczyciele mają otrzymać jednorazowo 1125 zł. Na specjalną "premię" nie mogą jednak liczyć nauczyciele akademiccy, bo - jak uzasadniono - otrzymali oni podwyżki już wcześniej.

Zmiany zapowiedzaiene przez MEiN

Ministerstwo Edukacji i Nauki poinformowało o zmianach, jakie planuje w nowym roku akademickim. Jest to przede wszystkim zwiększenie nakładów na naukę i szkolnictwo wyższe - w 2024 r. wzrosną o kilka miliardów złotych. Resort wskazał, że jednym z priorytetów jest kwestia podwyżek dla nauczycieli i pracowników akademickich. W przyszłym roku subwencja dla uczelni zostanie zasilona dodatkowymi środkami z przeznaczeniem na 12,3-procentowy wzrost funduszu płac.

Podkreślono, że ministerstwo realizuje projekty, które wspierają budowanie kadr przyszłości. Do tych działań zalicza się m.in. poszerzenie oferty kształcenia o nowe kierunki nauczania (np. fizyk jądrowy, informatyk kwantowy) czy uzupełnianie braków kadrowych na rynku przez rozwój kierunków lekarskich na uczelniach niemedycznych. To także podnoszenie statusu państwowych uczelni zawodowych w byłych miastach wojewódzkich i mniejszych ośrodkach.

Resort podejmuje także szereg działań wspierających rozwój badań i rozwoju. "Przeznaczamy środki finansowe na realizację kluczowych z punktu widzenia polskiej gospodarki projektów naukowo-badawczych dla ośrodków akademickich na zakup nowoczesnego sprzętu, rozwój infrastruktury uczelnianej. Wpieramy również finansowo projekty, których celem jest popularyzacja polskiej nauki" - zaznaczył. Jako kluczowe inwestycje dla gospodarki przyszłości wskazuje na Wirtualny Instytut Badawczy i Program "Horyzont Europa".

Programy MEiN wspierają także młodych naukowców, którzy chcą rozwijać swój potencjał naukowo-badawczy. W tym celu powstał program "Doktorat wdrożeniowy", który tworzy warunki do prowadzenia równoległej działalności naukowej i biznesowej. Dodatkowo, 9 października rusza nabór w kolejnej edycji programu "Studenckie koła naukowe tworzą innowacje". Najzdolniejsi studenci mogą uzyskać wsparcie finansowe na realizację swoich innowacyjnych i kreatywnych przedsięwzięć.

Ministerstwo w tym roku otworzy pierwsze Branżowe Centra Umiejętności – innowacyjne ośrodki łączące działalność szkół, uczelni i branż. Ich oferta będzie skierowana w szczególności do uczniów, studentów, doktorantów, nauczycieli oraz nauczycieli akademickich. Docelowo w całej Polsce powstanie ich 120.

Stypendia socjalne i naukowe

W roku akademickim 2023/24 większa liczba studentów w trudnej sytuacji materialnej będzie mogła otrzymać stypendium socjalne. Dzięki ustaleniu ustawowo progu dochodu jednakowego dla studentów wszystkich uczelni, o stypendium socjalne będzie mógł ubiegać się student, którego miesięczny dochód na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty 1 294,4 zł (netto).

Dodatkowo minister edukacji i nauki w roku akademickim przyzna 840 stypendiów za znaczące osiągnięcia naukowe lub artystyczne związane ze studiami lub znaczące osiągnięcia sportowe. Wnioski w tej sprawie rektorzy mogą składać od 1 do 25 października. Wysokość jednorazowo wypłaconego stypendium wyniesie 17 tys. zł.

"Dążymy do umiędzynarodowienia polskiej nauki i zacieśniania współpracy między polskimi a zagranicznymi ośrodkami naukowymi" - podkreśla MEiN. Jako przykłady wymieniono m.in. powołanie i uruchomienie Akademii Kopernikańskiej wraz ze Szkołą Główną Mikołaja Kopernika, przyznanie pierwszych Nagród Kopernikańskich, uzgodnienie i podpisanie w czasie Światowego Kongresu Kopernikańskiego Deklaracji Toruńskiej w sprawie wolności prowadzenia badań naukowych oraz swobody krytyki i debaty naukowej.

Umiędzynarodowienie polskiej nauki wspierają także działania prowadzone przez Narodową Agencję Wymiany Akademickiej. W 2022 r. NAWA przyznała ponad 6100 stypendiów osobom indywidualnym oraz prawie 900 grantów instytucjom akademickim na kwotę blisko 224 mln zł.

Resort zaznaczył, że ważnym wydarzeniem w zakresie umiędzynarodowienia polskiej nauki jest także podpisanie porozumienia w sprawie programu CEEPUS IV. To drugi co do wielkości w Europie projekt wymiany akademickiej, w ramach którego od 30 lat realizowane są staże międzynarodowe dla studentów oraz pracowników naukowych i dydaktycznych z państw Europy Środkowo-Wschodniej. Porozumienie CEEPUS IV stwarza odpowiednie ramy prawne nie tylko rozwoju dotychczasowej regionalnej współpracy w ramach programu, ale także daje nowe możliwości dla krajów regionu w zakresie wymiany akademickiej.

Zgodnie z ustawą rok akademicki rozpoczyna się 1 października, zaś kończy 30 września następnego roku i podzielony jest na dwa semestry. Ustalenie szczegółowego kalendarza - na który składają się m.in. terminy zajęć dydaktycznych, sesji egzaminacyjnych oraz przerw międzysemestralnych - leży w gestii każdej uczelni z osobna.

Autorka: Delfina Al Shehabi/PAP